Επιστήμη Εγκεφάλου
Επιστήμη

ΚΟΙΝΟΙ ΜΥΘΟΙ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ

Η έννοια της συνείδησης (consciousness) αντιστοιχεί σε μία υποκειμενική εμπειρία (παράδειγμα στην απολαυστική γεύση γλυκίσματος, στην αίσθηση πως ο χρόνος κυλάει αργά όταν δεν περνάμε ευχάριστα τη ζωή), στην αίσθηση της ζωτικότητας ή στο άγχος πριν από μια εξέταση. Ποιος είναι ο προσδιορισμός της συνείδησης;

Έχουν δημιουργηθεί πολλές επιστημονικές έρευνες στο πέρας του χρόνου, ωστόσο γεννήθηκαν και μυθοπλασίες. Τους πέντε πιο συνήθεις μύθους για τη συνείδηση παρουσίασε ο διακεκριμένος νευρο- επιστήμονας Κρίστοφ Κοχ, επικεφαλής επιστήμονας και πρόεδρος του αμερικανικού Ινστιτούτου Άλεν για την Επιστήμη του Εγκεφάλου.

1. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι μοναδικός.

Μύθος: Υπάρχει μια μακρά ιστορία ερευνών που επιχείρησαν να εντοπίσουν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στον ανθρώπινο εγκέφαλο για να εξηγήσουν την προχωρημένη συνείδηση μας και την κυριαρχία του ανθρώπου στη φύση. Μία νευροεπιστήμονας υποστηρίζει ότι το διακριτικό γνώρισμα του εγκεφάλου, όπου αιτιολογούνται οι ιδιαίτερες γνωστικές ικανότητες του ανθρώπου έγκειται στους πολυάριθμους νευρώνες που υπάρχουν στον εξωτερικό εγκεφαλικό φλοιό ή νεο-φλοιό: 16 δισεκατομμύρια από ένα σύνολο 86 δισεκατομμυρίων νευρώνων. Παράλληλα έχουν ερμηνευθεί και άλλες υποθέσεις, όπως για παράδειγμα ότι μόνο στους ανθρώπους υπάρχουν μερικές περιοχές του εγκεφάλου ή νευρικά κύτταρα, ή ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος καταναλώνει περισσότερες θερμίδες από τα άλλα είδη.

Αλήθεια: Oι ελέφαντες και οι φάλαινες έχουν μεγαλύτερο εγκέφαλο από τον άνθρωπο. Πρόσφατες μελέτες έχουν αποδείξει ότι το μαυροδέλφινο έχει 37 δισεκατομμύρια νευρώνες στον εγκεφαλικό. Οι φάλαινες, οι ελέφαντες και άλλα είδη με μεγάλο εγκέφαλο διαθέτουν τους νευρώνες von Economo. Oι άνθρωποι και τα ποντίκια έχουν περίπου τις ίδιες κατηγορίες εγκεφαλικών κυττάρων. Επιπρόσθετα, το νευρικό κύτταρο von Εconomo έχει εντοπιστεί σε φάλαινες και άλλα ζώα. Συνεπώς, δε φαίνεται να υπάρχει τεκμηριωμένη επιστημονική άποψη στο ερώτημα για ποιο λόγο οι άνθρωποι βρίσκονται στην κορυφή της γνωστικής κλίμακας.

2: Η επιστήμη δεν θα κατανοήσει ποτέ τη συνείδηση.

Μύθος: O διαπρεπής θεωρητικός φυσικός Έντουαρντ Γουίτεν τεκμηρίωσε την άποψη πως ενδεχομένως «η συνείδηση θα παραμείνει ένα μυστήριο», ενώ ο φιλόσοφος Ντέιβιντ Τσάλμερς διατύπωσε την άποψη για το «δύσκολο» ή «σκληρό» πρόβλημα της συνείδησης, αναφερόμενος στη δυσκολία να γίνει το αναγκαίο από την κατανόηση του ποια γεγονότα του εγκεφάλου συνδέονται με τη συνείδηση, στο πώς αναδύεται η συνείδηση στον εγκέφαλο. Πρόκειται για έναν ιδιαίτερα επιβλαβή μύθο, δεδομένου ότι παρεμποδίζει την έρευνα.

Αλήθεια: Από τον περασμένο αιώνα μάθαμε πολύ περισσότερα πράγματα για τη συνείδηση από ό,τι σε όλο το προηγούμενο παρελθόν. Η επιστήμη της αναισθησιολογίας, είναι αφιερωμένη στη μελέτη σχετικά με τη συνείδηση. Γινόμαστε όλο και καλύτεροι στον εντοπισμό της παρουσίας ή της απουσίας συνείδησης σε ασθενείς με νευρολογικές βλάβες, οι οποίοι δεν μπορούν να μιλήσουν ή να αλληλεπιδράσουν με το περιβάλλον, κινητοποιώντας τον εγκέφαλό τους με την εφαρμογή των μαγνητικών παλμών και έπειτα παρακολουθώντας την ηχώ της προκαλούμενης ηλεκτρικής δραστηριότητας που διασχίζει τον εγκεφαλικό φλοιό. Οι επιστήμονες ερευνούν τα νευρωνικά ίχνη της συνείδησης επιδεικνύοντας εικόνες ή άλλα ερεθίσματα σε άτομα που βρίσκονται σε μαγνητικό τομογράφο και παρατηρούν ποιες περιοχές του εγκεφάλου παρουσιάζουν ανταπόκριση. Οι εξελίξεις δεν έχουν επιλύσει πλήρως το πρόβλημα, ωστόσο δε σημαίνει πως δε θα είναι εφικτό στο μέλλον.

3: Τα όνειρα περιλαμβάνουν στοιχεία για τις κρυφές επιθυμίες μας.

Μύθος: O Φρόιντ διατύπωνε την άποψη πως τα όνειρα αποτελούν τη βασιλική οδός προς το ασυνείδητο. Η σκέψη του 20ου αιώνα πάνω στα όνειρα έχει βασιστεί σε μεγάλο βαθμό στη θεώρηση του Φρόιντ, ότι δηλαδή στην καρδιά κάθε ονείρου βρίσκεται η εκπλήρωση μιας επιθυμίας που καταπιέζεται από το μυαλό. Στην ψυχαναλυτική θεώρηση τα όνειρα αναπαριστούν την προσπάθεια εκπλήρωσης ασυνείδητων επιθυμιών και τις συγκρούσεις, ενώ συχνά εμφανίζουν συμβολικό νόημα όπου πρέπει να αποκωδικοποιηθεί διαμέσου της μεθόδου του ελεύθερου συνειρμού ή με άλλες μεθόδους.

Αλήθεια: Η σύγχρονη έρευνα, η οποία μελετά τα όνειρα υγιών ανθρώπων και ασθενών που έχουν βιώσει τραύμα, δε συντάσσεται με τη θεωρία του Φρόιντ. Ένας ερευνητής ψυχολόγος, ο Γουίλιαμ Ντόμχοφ, διατηρεί σε μια διαδικτυακή τράπεζα ονείρων πάνω από 20.000 αναφορές ονείρων. Σε συνδυασμό και με άλλες πηγές, αποδεικνύουν ότι στα όνειρα βλέπουμε συνήθως πράγματα που μας απασχολούν στην καθημερινότητα μας, στα οποία παρεμβάλλονται άλλα φαντασιακά γεγονότα ή αναμνήσεις.

4: Είμαστε ευαίσθητοι στα υποσυνείδητα μηνύματα.

Μύθος: Το ενδιαφέρον για τη διαφήμιση που περνά το μήνυμα της κάτω το “κατώφλι” της συνείδησης, ξεκίνησε το 1957, όταν ένας ερευνητής με εξειδίκευση στο μάρκετινγκ ισχυρίστηκε ότι αύξησε σημαντικά τις πωλήσεις της Κόκα-Κόλα και του ποπ-κορν παρεμβάλλοντας στην οθόνη ένα μόνο «καρέ» με το μήνυμα «Φάε ποπ-κορν» ή «Πιες κόκα-κόλα». Αργότερα ο Γουίλσον Κέι στο βιβλίο του «Υποσυνείδητη Αποπλάνηση», υποστήριξε ότι το 99% των διαφημίσεων για το αλκοόλ περιλαμβάνουν τέτοια μηνύματα. Το 2000 οι Ρεπουμπλικάνοι κατηγορήθηκαν ότι χρησιμοποίησαν παρόμοια μηνύματα σε μια καμπάνια επίθεσης στους «γραφειοκράτες» προκειμένου να χειραγωγήσουν τους ψηφοφόρους.

Αλήθεια: Οι περισσότερες από τις επιστημονικές μελέτες οι οποίες έχουν πραγματοποιηθεί για τα μηνύματα της συγκεκριμένης κατηγορίας, δεν είναι δυνατό να επαναληφθούν. Σύγχρονες μελέτες αποδεικνύουν ότι η όποια επίδραση των συγκεκριμένων μηνυμάτων είναι ασυνεπής, μικρή και έχει περιορισμένο χρόνο ζωής. Μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε το ημερολογιακό έτος του 2015 έδειξε πως τα υποσυνείδητα μηνύματα για μια μάρκα αύξησαν το ενδιαφέρον για την συγκεκριμένη μάρκα μόνο για 15 λεπτά. Όπως διαπιστώνεται στη σύγχρονη πολιτική προπαγάνδα, είναι τα συνειδητά μηνύματα, τα οποία διαθέτουν την πραγματική δύναμη.

5: Τα επιθανάτια οράματα συνιστούν απόδειξη της μετά-θάνατο ζωής.

Μύθος: Οι επιζώντες από καρδιακή προσβολή ή άλλα επεισόδια που τους έφεραν ένα βήμα πριν το θάνατο, αναφέρουν μερικές φορές πως αισθάνθηκαν να διαχωρίζονται από το σώμα τους, ότι είδαν ένα λαμπερό φως ή ότι συνάντησαν μια απόκοσμη παρουσία. Πολλοί υποστηρίζουν ότι ανάλογες εμπειρίες αποτελούν αποδείξεις ύπαρξης ενός θεϊκού κόσμου. Ο νευροχειρουργός Έμπεν Αλεξάντερ στο μπεστ-σέλερ του «Ο παράδεισος υπάρχει», διατύπωσε την άποψη πως κατά τη διάρκεια της κατάστασης του η οποία βρισκόταν σε βαθύ κώμα, μεταβιβάστηκε στον πιο περίεργο και όμορφο κόσμο που είχε γνωρίσει. Συλλογιζόμενος τη σημασία όσων βίωσε, γράφει: «Οπότε επικοινωνούσα απευθείας με το Θεό; Αναμφισβήτητα».

Αλήθεια: Οι ξεχωριστές εμπειρίες αγνοήθηκαν για χρόνια από ερευνητές, ωστόσο σήμερα οι ασυνήθιστες παραισθήσεις τραβούν την προσοχή. Επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν πως οι επιθανάτιες εμπειρίες (Near-Death Experiences) δεν είναι τόσο σπάνιες και διαπιστώνονται περίπου στο ένα δέκατο των ανθρώπων που έχουν υποστεί καρδιακή ανακοπή. Φαίνεται πως σχετίζονται με νευρολογικά γεγονότα που συμβαίνουν σε περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού, στην περίπτωση έλλειψης οξυγόνου. Πάντως, η αιτία τους είναι άγνωστη. Παρόμοιες έντονες εμπειρίες διαπιστώνονται σε περιστατικά επιληπτικών κρίσεων ή κατά την ενεργοποίηση συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφαλικού φλοιού στις νευροχειρουργικές επεμβάσεις.

Τα οράματα αποτυπώνονται ως η προσπάθεια του εγκεφάλου να συνεχίσει τις λειτουργίες του, να έχει αντίληψη, ακόμα και στην περίπτωση όπου η ίδια του η λειτουργία παρεμποδίζεται και όταν ορισμένα μνημονικά ή αντιληπτικά του κέντρα είναι εκτός λειτουργίας ή δημιουργούν ψευδώς την αίσθηση της δραστηριότητας. Αξίζει να επισημανθεί πως είναι σημαντικό να μελετηθεί γιατί τέτοιες εμπειρίες δημιουργούν στους ανθρώπους που τις έχουν βιώσει, μια αίσθηση ηρεμίας, γαλήνης και αποδοχής του επερχόμενου οριστικού τέλους. Ενδεχομένως, θα αποτελούσε το έναυσμα για την ανακάλυψη νέων θεραπευτικών μεθόδων.

Πηγή: www.efsyn.gr

Leave a Reply